Cá nóc là loài cá cực độc nhưng lại là món ăn khoái khẩu của nhiều người trên thế giới, đặc biệt là ở Nhật Bản. Ở Nhật Bản, cá nóc được dùng làm nguyên liệu chế biến các món ăn cao cấp. Chúng có mặt trong thực đơn của các buổi chiêu đãi, bữa tối hay các sự kiện trang trọng.
Giới thiệu cá nóc
Cá nóc có tên gần giống cá lóc nên nhiều người nhầm lẫn giữa hai loại cá này. Để phân biệt cá nóc, bạn cần hiểu nguồn gốc và đặc điểm của nó.
Cá nóc là một loài cá thuộc bộ cá nóc có tên tiếng Anh là Tetraodontiformes. Bộ cá nóc được phát hiện cách đây khoảng 95 triệu năm. Hiện nay, trên thế giới đã phát hiện được hơn 120 loài cá nóc và phân bố chủ yếu ở vùng nhiệt đới.
Đặc điểm sinh học của cá nóc
Đặc điểm hình thái
Cá nóc được biết đến là một trong những loài động vật độc nhất thế giới. Cá nóc là loài cá không có vảy cũng như vây bụng, các vây còn lại khá mềm và rất mềm.
Cá nóc có thân trên tròn như quả bóng, phần dưới gần đuôi thuôn dài như hầu hết các loài cá khác. Đầu cá tương đối tròn, mắt to và hơi lồi, miệng nhỏ – tròn – răng rất khỏe, cá nóc là loài không có khe mang, chỉ có lỗ mang.
Cá nóc là loài cá có cơ quan nội tạng cực độc như gan, đôi khi da cá cũng nhiễm độc. Vì vậy, khi chế biến cá, người dân phải có đủ trình độ để chế biến cá nóc an toàn.
Đặc điểm môi trường sống
Cá nóc có nhiều loài, mỗi loài sẽ tập trung sinh sống ở những vùng khác nhau. Một số loài sống ở nước ngọt, một số khác sống ở nước mặn (biển).
Môi trường sống chủ yếu của chúng là đới đáy, rạn san hô, đầm lầy, sông, hồ hoặc cũng có thể là vùng nước ven biển, cửa sông. Cá nóc được tìm thấy ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới của Thái Bình Dương, Ấn Độ Dương và Đại Tây Dương.
đặc điểm sinh sản
Cá nóc là loài cá cực độc, khi đến thời kỳ sinh sản, khả năng tiết độc của loài cá này càng cao. Cá nóc là một trong những loài cá sinh sản bằng cách đẻ trứng.
Thông thường, cá nóc đẻ trứng vào khoảng tháng 2-3 và tháng 7-9 hàng năm. Đây cũng là thời điểm độc tính đối với cá lên đến đỉnh điểm – thời kỳ này không nên dùng làm thức ăn.
Cá cái trong mùa sinh sản sẽ đẻ trứng trên các giá thể, cá đực đi theo để thụ tinh cho trứng, chăm sóc, bảo vệ trứng cho đến khi nở thành cá con.
Thức ăn cho cá nóc
Cá nóc sống ở nhiều nơi, nhiều không gian. Có loài cá nóc sống ở môi trường nước biển (nước mặn) nhưng cũng có loài sống ở môi trường nước ngọt.
Cá nóc là loài ăn tạp nên thức ăn của chúng cũng khá phong phú. Một số thức ăn ưa thích của cá nóc: ốc nhỏ, cá con, sinh vật phù du….
Phân loại cá nóc
Cá nóc ở Việt Nam có rất nhiều loại, dưới đây BaoKhuyenNong sẽ liệt kê một số loài cá nóc thường gặp ở vùng biển Việt Nam.
Leopard Pufferfish (Cá nóc cảnh)
Cá nóc da báo có độc không? Câu hỏi này được hỏi bởi nhiều người. Cá nóc da beo là loài cá ít độc được dùng làm thực phẩm và cây cảnh. Cá nóc da báo là một loài cá nhỏ, tương đối đẹp với những đốm giống như con chip màu xanh đen. Cá nóc da beo diệt cá, ốc hại mùa màng. Dòng cá nóc này thường sống theo đàn.
Cá nóc báo ăn gì? Cá nóc beo là loài cá ăn tạp, thức ăn ưa thích của chúng là động vật. Vì vậy, thức ăn chủ yếu của dòng này là cá nhỏ, ấu trùng thủy sinh và ốc nhỏ gây hại.
Mua cá nóc da báo ở đâu? Cá nóc beo thường được nuôi làm cá cảnh, bạn có thể dễ dàng tìm mua ở các cửa hàng cá cảnh ở hầu hết các tỉnh thành nước ta.
Cá nóc nhím (Sea Pufferfish)
Cá nóc nhím hay còn gọi là cá nóc gai có đặc điểm nổi bật là những chiếc gai nhọn dài từ 10-20cm trông giống như lông nhím nên được gọi là cá nóc nhím hay cá nóc gai.
Khi gốc cây này gặp phải các tác động, như một hình thức tự vệ, bụng của nó phình ra giống như nhím biển để tự bảo vệ mình.
Cá nóc mít – cá nóc nước ngọt
Cá nóc mít là loài cá khá phổ biến ở các vùng biển Việt Nam. Loài cá này là một loài cá rất độc. Không chỉ vậy, đã có nhiều trường hợp cá nóc cắn người.
Vì vậy, khi nhìn thấy loài cá này, bạn nên tránh xa và không sử dụng cá nóc làm thức ăn.
Cá nóc mít khá nhỏ, mình có màu vàng nâu, bụng tròn và có màu trắng sáng. Dòng cá này thường được tìm thấy ở khu vực phía tây và được khuyến cáo con người không tiếp xúc hoặc ăn nó.
Ngoài những loài kể trên còn rất nhiều loài cá nóc cũng phải tìm hiểu: sao biển, cá nóc hộp, cá nóc bốn răng….
Món Cá Nóc
Có hơn 60 loài cá nóc ở Việt Nam, một nửa trong số đó là độc. Các loài còn lại vẫn có thể được sử dụng làm thực phẩm. Sau đây là một số món ăn từ cá nóc.
Sashimi cá nóc
Cá nóc được làm sạch, khéo léo loại bỏ hết nội tạng và da trên mình cá. Cá sau đó được cắt thành lát mỏng và ăn kèm với mù tạt và nước tương. Nếu có cơ hội đặt chân đến Nhật Bản, bạn hãy một lần thử món sashimi cá nóc.
Cá nóc hấp bông bí
Cá nóc hấp là món ăn khoái khẩu của nhiều người nhưng khi chế biến món cá nóc luôn cần chú ý. Cá nóc được làm sạch (bỏ hết nội tạng và da) ướp với gia vị, hành, ớt. Sau đó cho bí vào hấp chín. Thịt cá nóc khi thưởng thức cũng gần giống thịt gà nhưng đậm đà hơn rất nhiều.
cá nóc nướng
Cá nóc nướng là món ăn dân dã được rất nhiều người yêu thích. Dù ngon nhưng không nên liều lĩnh thưởng thức vì rất dễ gây ngộ độc cho bản thân. Cá nóc nướng tẩm ướp riềng, sả, ớt và gia vị nướng trên bếp than hồng thơm phức vô cùng.
cá nóc kho nghệ
Cá nóc kho nghệ được rất nhiều người miền Tây ưa chuộng, khi kho nghệ sẽ không còn mùi tanh của cá, thịt cá mềm và có màu vàng óng của nghệ, vô cùng hấp dẫn.
Chất độc của cá nóc đến từ đâu?
Chất độc của cá nóc tập trung ở da, ruột, gan, cơ bụng, túi tinh và nhiều nhất ở trứng nên con cái độc hơn con đực và nhất là vào mùa sinh sản, chất độc này có tên là tetrodotoxin. Nó là một chất độc thần kinh cực độc, mạnh gấp hơn 1.200 lần so với xyanua. Độc tố từ một con cá đủ giết chết 30 người.
Điều thú vị là bản thân cá nóc không thể sinh tổng hợp độc tố; Tetraodotoxin của cá nóc được sinh tổng hợp bởi vi khuẩn cộng sinh, chủ yếu là nhóm Pseudomonas và Vibrio, một số ít khác được sinh tổng hợp. Vì vậy, nếu cá nóc được nuôi cách ly thì không có độc tố.
Thông thường độc tố tồn tại trong cá dưới dạng protoxin tetrodomine không độc. Khi cá bị hư hỏng hoặc bầm tím, tetrodomine chuyển hóa thành chất độc tetrodotoxin. Đun sôi ở nhiệt độ 1000C trong 6 giờ, độc tố tetrodotoxin giảm 50%, nó chỉ biến mất hoàn toàn khi đun sôi ở 2000C trong 10 phút. Vì vậy, chúng ta không thể đầu độc cá nóc thông qua cách nấu nướng, chế biến thông thường.
Vì Sao Thịt Cá Không Độc Mà Vẫn Có Thể Ngộ Độc
“Trong thịt cá nóc không có độc tố, tuy nhiên khi đánh bắt, chế biến hoặc cá ươn, dập nát thì độc tố ngấm vào thịt cá, khi ăn sẽ gây ngộ độc”, chuyên gia ngộ độc thực phẩm cho biết. từ Cục An toàn thực phẩm.
độc tố kéo dài
Độc tố cá nóc rất dai dẳng. Nếu đun sôi ở 100 độ C trong 6 giờ độc tố mới giảm đi một nửa; đun sôi ở nhiệt độ 200 độ C trong 10 phút, chất độc mới bị phá hủy hoàn toàn. Như vậy, nếu chỉ nấu nướng thông thường, vẫn có thể xảy ra ngộ độc cá nóc, do độc tố chưa bị phá hủy hoàn toàn. Khi phơi khô, chế biến thông thường độc tố chưa bị phá hủy nên vẫn gây ngộ độc.
Người ăn phải cá nóc có chứa độc tố tetrodotoxin sau 5 phút đến 3-4 giờ sẽ có cảm giác ngứa ở miệng; tê môi và lưỡi, khó chịu; tiếp theo là mệt mỏi, chóng mặt, choáng váng, tức ngực, đổ mồ hôi, chảy nước dãi, sùi bọt mép, khó nói, khó nuốt, đỏ bừng mặt, đau bụng, buồn nôn, nôn, run, cứng hàm, cứng lưỡi, yếu chi dưới, co đồng tử, liệt vận nhãn.
Trường hợp nặng thì liệt toàn thân, mềm nhũn, tứ chi mất khả năng vận động, da tím tái, nhiệt độ và huyết áp tụt, khó thở, có thể liệt cơ hô hấp, trụy tim mạch và tử vong. Tỷ lệ tử vong rất cao (60%) nếu cấp cứu chậm.
Có thể chết chỉ với 1-2 mg độc tố
Cơ quan An toàn thực phẩm cho biết độc tố cá nóc rất độc, chỉ 4mg trong thịt cá có độc tố giết chết một con thỏ nặng 1kg. Đối với người chỉ cần ăn phải 10 gam thịt cá nóc độc sẽ bị ngộ độc. Chỉ 1 đến 2 mg chất độc có thể gây tử vong.
Vì vậy, để ngăn ngừa nguy cơ ngộ độc, cần loại bỏ cá nóc khỏi lưới kéo, đánh bắt tại bến cá, loại bỏ cả cá nóc và cá thường trong quá trình làm khô; không làm thức ăn viên, bột cá nóc hoặc các sản phẩm từ cá nóc khác để bán; Không ăn cá nóc tươi và các sản phẩm từ cá nóc.
Nếu ăn phải cá nghi là cá nóc, nếu có biểu hiện ngứa họng, tê môi, tê lưỡi, tê tay, gây nôn lập tức móc móc sau họng, uống thuốc giải độc (than hoạt tính và sorbitol), và đồng thời nên đến ngay cơ sở y tế để được cấp cứu kịp thời.
Triệu chứng ngộ độc ở cá nóc
Cá nóc được biết đến là loài cá cực độc nhưng tại sao lại được nhiều nước sử dụng? Hãy cùng tìm hiểu tại sao nhé!
Cá nóc là loài chứa rất nhiều độc tính, chính vì vậy nhiều chuyên gia đã khuyến cáo không nên ăn và nước ta đã có nhiều nghị định cấm khai thác cá lóc làm thực phẩm.
Không phải tất cả các loài cá nóc đều độc, mỗi loài cá sẽ có mức độ độc khác nhau và mức độ ảnh hưởng khác nhau đến cơ thể con người.
Chất độc của cá nóc khi hấp thụ vào cơ thể con người sẽ có các biểu hiện sau:
- Các chi hoặc một bộ phận khác của cơ thể sẽ mất hết cảm giác. Tùy theo lượng chất độc hấp thụ
- Cơ thể mệt mỏi, vã mồ hôi, buồn nôn và đau bụng.
- Nhiều nước bọt, nói nhảm, mắt mở to.
- Tê liệt hoàn toàn cơ thể, hạ huyết áp, co giật và tử vong (đây là mức độ nhiễm độc cao nhất).
Hiện nay chưa có thuốc chữa ngộ độc cá nóc nên không nên chế biến cá nóc làm thức ăn.
Mua cá nóc ở đâu? Giá bao nhiêu tiền 1kg?
Trên thị trường thủy sản nước ta nhìn chung không có việc buôn bán cá nóc. Chỉ có các cửa hàng cá cảnh mới bán dòng cá nóc panther làm vật trang trí.
Giá cá nóc beo khá rẻ, trung bình chỉ cần bỏ ra 5.000.000 đồng là bạn có thể sở hữu một chú cá nóc beo để tạo cảnh đẹp.
